2. Programma Sociaal

In 2024 hebben we ons ingezet voor een inclusieve stad. Een samenleving waarin alle inwoners van Amersfoort zichzelf kunnen zijn, optimaal kunnen groeien en gelijke kansen hebben. Wij streven naar een stad waar niemand tussen wal en schip valt en waarin compassie en vertrouwen centraal staan. Het afgelopen jaar hebben we met inzet op preventie en transformatie de nodige stappen gezet. Dat deden we niet alleen, maar samen met inwoners, ervaringsdeskundigen en partners in Amersfoort. Vanuit het Rijk zijn daar de juiste randvoorwaarden voor een succesvolle en gezamenlijke transformatie van de zorg en het sociaal domein noodzakelijk. Die zijn tot op heden nog niet gerealiseerd. Samen met andere gemeenten besloten wij in 2024 daarom tijdelijk te stoppen met gesprekken over het vervolg op het Integraal Zorgakkoord.  
Uit alle resultaten komt naar voor dat integrale samenwerking tussen gemeenten, zorg, welzijn en bewoners van essentieel belang is om onze doelen te bereiken. Ook laten de resultaten zien dat preventie loont. Door te blijven investeren in preventie verminderen wij gezondheids- en sociale problemen. De aanpak wordt waar nodig per wijk aangepast. In de wereld om ons heen zagen wij in 2024 dat het zijn van inclusieve samenleving om voortdurende aandacht blijft vragen. Alles wat wij hebben gedaan rondom diversiteit, inburgering en sociale cohesie laten zien dat dialoog en maatwerk belangrijk blijven 
Eén van de grote opgaves is de transformatie van de jeugdhulp. Met de nieuwe contractpartner MetMaya wordt sinds 1 januari 2024 verder gewerkt aan de transformatieopgave die nodig is om de jeugdhulp te kunnen hervormen en de wachtlijsten aan te pakken. Het afgelopen jaar was een overgangsjaar, waarin we zagen dat een deel van de trajecten langer doorliep en zwaarder was.  Deze voortzetting van behandeling bij de ‘oude’ aanbieders leidde tot een overschrijding van de begroting. Tegelijkertijd zagen we dat er juist minder gebruik is gemaakt van jeugdbescherming (en minder kosten). We zien nu de eerste effecten van de transformatie, met een voorzichtige afname van de wachtlijsten. Dat wil niet zeggen dat de uitdagingen divers zijn. De beweging waarin wij zitten is spannend, dat hebben we ook voorzien. Dat blijkt ook uit recente rapporten, zoals die van de commissie Van Ark en de Jeugdautoriteit. De term ‘groeipijn’ wordt vaak genoemd, en dat herkennen we. Onze manier van werken met MetMaya wordt omschreven als ‘kansrijk maar complex’. In de hervormingsagenda staan goede afspraken om de verbeteringen in de jeugdzorg te realiseren. Het is zorg dat minder gezinnen in situaties belanden waarin specialistische jeugdhulp nodig is. Dat vraagt o.a. betere en samenhangende oplossingen voor onze jeugd. Bijvoorbeeld de samenwerking met het onderwijs. In 2024 werd het addendum op het Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs vastgesteld, waarin een aantal ontwikkelingen extra aandacht krijgt in 2025 en 2026. Bijvoorbeeld een samenhangende aanpak voor 16-27 jarigen.  
Daarnaast lag vorig jaar de focus op meedoen en rondkomen. Ook in Amersfoort zijn er inwoners voor wie het dagelijkse leven een strijd is door te weinig geld voor alle levenskosten en onzekerheid over bijvoorbeeld wonen, werk en gezondheid. Met zoveel financiële stress gaat de aandacht naar overleven en is het moeilijker om mee te doen in de samenleving. Terwijl iedereen het recht heeft op een goed bestaan en kansen om vooruit te komen in het leven. Om dit te realiseren heeft de gemeente vorig jaar samen met inwoners en partners gewerkt aan het Uitvoeringsprogramma Meedoen en Rondkomen. Centraal in de aanpak staat meer maatwerk en keuzevrijheid om armoede te voorkomen, verminderen en verhelpen. Een mooi voorbeeld is de uitbreiding en structureel opnemen in de begroting van de aanpak Bouwdepot in Amersfoort. De jongeren met een Bouwdepot ontvangen leer- en leefgeld om te bouwen aan hun toekomst. De combinatie met goede begeleiding is hierin de succesfactor. Door het kabinet werden we in 2024 onaangenaam verrast met de boodschap dat het kabinet wil stoppen met het experiment. We zijn samen met andere gemeenten in gesprek met het Rijk om deze effectieve interventie overeind te houden.  
Werk speelt een belangrijke rol in de bestaanszekerheid van mensen. In dat kader hebben we vorig jaar ook stappen gezet in de hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur, het toekomstbestendig maken van het sociaal ontwikkelbedrijf en het vergroten van de kansengelijkheid voor jongeren met (een risico op) een afstand tot de arbeidsmarkt (met het oog op de wet van school naar werk). 
Afgelopen jaar hebben we ook stappen gezet in meer gebiedsgericht werken. Het Omgevingsprogramma Liendert is in 2024 vastgesteld, en na een succesvolle aanvraag voor een Regiodeal ontvangt de gemeente voor de uitvoering van het programma € 4 miljoen cofinanciering. In Liendert zijn o.a. buurtbanen gerealiseerd, de informele ondersteuning is uitgebreid en klantmanagers zijn in de wijk aanwezig. Ook in andere wijken van Amersfoort gaan we gebiedsgericht aan de slag. Dat doen we met de Wijkaanpakken Sociaal. Samen met partners en inwoners in drie Amersfoortse wijken zijn we in 2024 begonnen met het maken van één Wijkplan Sociaal dat de bestaande wijkplannen van o.a. Indebuurt033 en de Gezonde Wijkaanpak gaat vervangen.   
In 2024 is een start gemaakt met de uitvoering van verschillende programma’s binnen Samen Sterker Eemland , gericht op zorg en preventie. Gemeenten werken hierbij samen met onder andere de GGZ en huisartsen aan herstelnetwerken en preventieve ketenaanpakken, zoals Welzijn op Recept , overgewichtspreventie en valpreventie. Sport en bewegen spelen hierin een belangrijke rol, zowel op wijkniveau als in bredere programma’s, waarbij subsidie- en infrastructuurvernieuwingen zorgen voor een gezondere leefstijl en een sterkere sociale basis. 
Daarnaast is er gewerkt aan een wijkgerichte aanpak, met als voorbeeld de proeftuin Kansrijk Liendert , waarin negen integrale initiatieven zijn opgezet om sociale samenhang en ondersteuning te versterken. Dit resulteerde onder andere in de realisatie van buurtbanen en de uitbreiding van informele ondersteuning. Ook zijn in drie Amersfoortse wijken stappen gezet naar één overkoepelend Wijkplan Sociaal , dat bestaande initiatieven bundelt. Verder is onderzocht hoe een integraal wijkgebouw kan bijdragen aan efficiëntere samenwerking tussen zorg- en welzijnsorganisaties; de verbouwing hiervoor start in 2025. 
Op het gebied van sport en bewegen is een Meerjareninvesteringsprogramma Sport (2026-2040) opgesteld, met als doel sportaccommodaties functioneel te verbeteren en efficiënter te benutten. Dit sluit aan op de uitbreiding van openbare speel- en beweegplekken in 2024, met toevoegingen zoals een boulderwand, een 3x3 court en calisthenics-toestellen. De betrokkenheid van sportverenigingen en inwoners speelde hierbij een belangrijke rol. 
Inclusie en sociale cohesie waren ook in 2024 belangrijke speerpunten. Zo zijn in vier wijken stappen gezet om een dementievriendelijke omgeving te creëren, waarbij maatwerk per wijk centraal staat. Daarnaast is met het Regenboog-actieplan gewerkt aan bewustwording en dialoog, onder andere door een theatervoorstelling en het jaarlijkse coming-out ontbijt. 

Het aantal daklozen in Nederland is in 2024 opnieuw gestegen. Naast de al bekende problemen op de woningmarkt speelt arbeidsmigratie ook een steeds grotere rol in de toename. Arbeidsmigranten die (tijdelijk) geen werk meer hebben, verliezen daarmee ook vaak automatisch een verblijfplek. Dit zorgt ervoor dat de druk op de maatschappelijk opvang toeneemt. Samen met werkgevers vraagt dit om een andere aanpak. Middelen die wij in 2024 gereserveerd hadden voor het realiseren van een nieuwe opvang bleef nog ongebruikt omdat de aanbesteding opnieuw uitgevoerd moest worden. Er is ingezet op tijdelijke maatregelen – zoals het vervroegd openen van de winteropvang – om mensen een plek te bieden.